Posle Prvog svetskog rata između Čehoslovačke i Jugoslavije uspostavljeni su  saveznički i bratski odnosi. Obe zemlje bile su članice Male antante. Trudili su se da se bratske veze što više učvrste. U Pragu je delovala Jugoslovensko-čehoslovačka liga.

Pod upravom lige bila je u Pragu „Štrosmajerova knjižnica i čitaonica” koja je služila za upoznavanje jugoslovenske književnosti i razvitka preko knjiga i novina. Istovremeno je služila za tečajeve srpskog jezika koje je priređivala liga, sokolska društva i druge organizacije. Da bi knjižnicu popunio Savezni Prosvetni Odbor SSKJ joj je slao svoja izdanja, a preporučivao je sokolskim društvima i župama da joj pošalju svoja izdanja. 

 Pesnik i književnik Jiri Mahen, čije je pravo ime bilo Antonin Vančura, bio je naročiti prijatelj Jugoslavije i Jadranskog mora. Svake godine dolazio  je  u Dalmaciju, a naročito na ostrvo Hvar, gde je na svojim šetnjama po Jelsi, Brusju i ostalim selima ostrva dolazio u dodir sa ribarima i seljacima i pokazivao naročitu ljubav za njihov mukotrpan život. Bio je nesrećan kada je, zbog teške plućne bolesti, morao da se odrekne izleta na jug, pa je svoj bol izrazio u knjizi „Rastanak sa jugom”. Njegova zbirka stihova „Rastanak sa jugom” objavljena 1934 godine i čitava posvećena Dalmaciji, imala je po „Sokolskom glasniku” naročiti uspeh, jednako kao i „Ribarska knjiga” i mnoga ostala njegova dela.

Rođen je 1882 godine u Časlavi, bio je direktor biblioteke grada Brna i napisao je niz pesničkih, dramskih i kritičkih dela. Bio je pesnik unutrašnjih duševnih bolova, duboko misaon i osećajan. Naročito su mu bile poznate drame „Prorok”, „Mrtvo more” i  „Janošik”, zbirke stihova „Plaminki”, „Balade” itd.  (2) U Pragu je 1940 godine izašla knjiga „Vitr od more” (Vetar s mora) koju je napisao češki pesnik i prijatelj Jugoslavije Adolf Veseli. Objavljena je pod pokroviteljstvom Češko-jugoslovenske lige, u izdanju knjižarnice L. Mazača. Knjiga je imala 160 strana velikog formata. Prvi deo eposa „Stražar svetionika” događao se na ostrvu Korčuli i prikazivao je zgode mladog ribara Ante Novljana. Drugi deo eposa, „Doziv mora” bio je pun oduševljenja lepotom primorja i morske pučine, dok treći deo „Sunčani kres” slavio  nezavisnu jugoslovensku državu koja je došla do svoga slobodnog mora.

U članku „Češka epopeja o Jugoslaviji” u  „Sokolskom Glasniku” istaknuto  je da je delo Adolfa Veselog bilo prožeto poznavanjem našeg naroda i naših krajeva i ljubavlju za njegov napredak i slobodu. Budućnost svoje braće, češki pesnik je video u slozi i jedinstvu, u radu i napretku. U svojoj knjizi pisac je istakao : „Spajati narod u misli i duhu, prožeti sva srca nemirom punim stvaranja, uništavati sve što slabi i razdvaja, i svemu što cvate darivati sunce! ... Dignuti narod svoj na svetsku visinu i graditi slavnu Jugoslaviju!” Pisac knjige želeo  je da u tom zagrljaju vidi i Bugarsku : „Četiri slovenska roda, muški, jedan pored drugoga, jednodušno dižu glave k suncu i kliću : Živela Jugoslavija, živela slavna i zajednička mati naša!” (3) Knjiga „Vitr od more”  je zbirka pesama. U njoj su bila spojena tri pesnikova književna rada „Čuvar svetionika“, „Doziv mora“ i „Sunčev kres“. Adolf Veseli je već objavio malu biblioteku pesama i ostalih radova o Jadranu i ostalim jugoslovenskim motivima koji su naišli na najbolji prijem u češkoj javnosti.  

Češki književnik Antonin Šramek, objavio je istorijski roman o Dubrovniku. Prvi deo romana objavljen je 1939 godine pod nazivom „Dubrovnik“, a 1940 izašla je druga i treća knjiga, u izdanju Vaclava Petra, u Pragu. Druga knjiga nosila je naziv „Horka leta“ i dešavala se u Dubrovniku 1683. Treći deo nosio je naziv „Vzpoura“ (Ustanak) i dešavao se 1736 godine. Praška štampa pisala je sa najvećom pohvalom o delu posvećenom Dubrovniku. (4)

U međuratnom periodu slovenska uzajamnost između Jugoslavije i Čehoslovačke sem savezništva imala je kulturnu dimenziju. Književnost je trebala da bude most između bratskih naroda. Češki književnici trudili su se da svoju javnost upoznaju sa Jadranskim primorjem. Pisali su sa ljubavlju i razumevanjem ne samo o lepotama Jadrana, nego i o slovenskom stanovništu koje je živelo na Primorju u Jugoslaviji. U članku se oživljavaju uspomene na češke književnike koji su pisali o Jugoslaviji i o njenoj istoriji i o nekadašnjim kulturnim vezama koje su povezivale bratske narode.

                                                                                                 Saša Nedeljković

                                    član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije