Ovih dana, kada obeležavamo stogodišnjicu upokojenja Alekse Šantića, velikana našeg pesništva, podsetićemo na manje poznate činjeice o njegovom boravku u konjičkom kraju, na Borcima i Boračkom jezeru.
Borci su po svom prirodnom položaju i Boračkim jezerom bili bogom dani za izlete i odmor. Dolazile i prolazili putopisci, slikari, istraživači. Poznati naučnik Jovan Cvijić merio je dubinu i širinu Boračkog jezera. Akademski slikar Lazar Drljača, slikao i stvarao u Šantićevo doba i u njegovoj vili. Na Borcima ostade 40 godina. Sahranjen je pored Šantićeve vile.
Da podsetimo, austorugarski poglavar Bosne i Hercegovine barun Benko, opčinjen ljepotom okoline, sagradio je (1902.) vilu na Borcima, iznad živopisnog Boračkog jezera. Često je sa društvom dolazio u lov na Prenj i duže odsjedao. On je bio poput ovih sadašnjih evropskih posrednika u BiH od Bilta do Šmita. Kad je napuštao Bosnu i Hercegovinu, 1911. vilu je prodao porodici Šantić iz Mostara.
Aleksa je duže vreme u njoj boravio pošto su 1913. godine, zbog srpskih i rodoljubivih pesma, od austrougarskih vlasti proterale iz Mostara u Konjic na Borke. ,,Dok je bio na Borcima, Aleksa je češće dolazio našoj kući, u našu kafanu koju je držao moj otac. Bila je to jedina kafana na Borcima i šire. Volio je sa seljacima da sjedi i sluša njihove priče i nadmudrivanja. Ali se držao otmeno. Nije upadao u njihove priče i naklapanja. Dobro je čitao mudrost i lukavost seljaka. Pokojni otac je pričao da su ga oslovljavali samo sa „gazda Aleksa“ sećao se Ilija Sarić, sin Save vlasnika kafane na Borcima u to vreme.
Stari Borčani su ga dobro poznavali. Sa mnogima je razgovarao, sakupljao je i zapisivao narodne pjesme. Dok je boravio na Borcima jedno vreme sa njim je družio i Svetozar Ćorović, jedan od najpoznatijih srpskoh pripovedača u hercegovačkom kraju, brat poznatog istoričara Vladimira Ćorovića. Često im je društvo činio i Stevan Šiniković, rođen na Borcima, nedaleko od Vile, prvi sveštenik mešatanin u konjičkom kraju. Službovao je Bijelopoljskoj parohiji kod Mostara. Više od pedeset godina časno nosio sveštenički krst i mantiju. Mnogo je pomogao u izgradnji Svetosavskog doma u Konjicu koji je osveštan na Mitrovdan 1904.
Bio je to prvi Svetosavski dom u Bosni i Hercegovini. Izgrađen dobortom i prilozima više od 140 priložnika, od toga 80 van Konjica, od Mostara, Sarajeva do Trsta. Dom je osveštao mitropolit Zahumsko-hercegovački Petar Zimonjić. U čaršiju se slegao sav srpski narod. Na ulazu u Dom sprijeda zlatnim slovima je pisalo Dom Sv. Save. Pesnik Aleksa Šantić, ne samo što je Dom darivao skoro najvećim novčanim prilogom (20 kruna) već je za tu svečanost doveo pjevačko društvo „Gusle“ iz Mostara. Ostao je zapamćen njihov nastup, kako od željezničke stanice do Doma prolaze kroz špalir od 2000 Srba i optozdravlja im Živili mi Srbi konjički. U toj masi naroda bio je veliki broj muslimana i Hrvata.
Posle sarajevskog atentata, na Vidovdan 1941, austorugarska vlast uhapsila je 40 nauglednijih mostarskih Srba, među njima i sveštenika Stevana Šinikovića zajedno sa Svetozarom Đorovićem. Njegov brat Vladimir, istoričar zapisao je: „U Mostaru je prvih dana bilo zatvoreno oko 40 građana najboljih: Aleksa Šantić, Atanasije Šola, Svetozar Đorović, pop Marko Popović, dr Uroš Krulj, Risto Bošković, Manojlo Jelić, Risto Radulović, Luka Grđić, Čedo Milić, Smail-aga Ćemalović, dr Murat Sarić, pop Stevan Šiniković, Risto Sjeran, Đorđo Labalo i drugi. Poslije su počeli da ih rasturaju, neke u internaciju, u Arad ili Nežider i poslije u Žegar kod Bihaća, neke u nove zatvore, a neke u vojsku.” (Dr Vladimir Ćorović: „Mostar i njegova Srpska pravoslavna opština“ Beograd, 1933)
I tako, prođe 120 godina od izgradnje vile na Borcima, koju je posle desetak godina narod prozvao „Šantićeva vila“. I danas je tako zovu. Za onog austrijskog poglavicu Benka ne znamo da li je iko čuo. I prođe sto godina, od Aleksinog upokojenja, on nam je sve bliži i aktuelniji. Njegove rodoljubive pesme, poruka mlađim generacijama, se pamte i prenose s kolena na koleno.
